مشعرالحرام یا مُزْدَلفه
 
حُجاج در راه بازگشت از عرفات به سوى مكه، از وادى مأزَمَیْن مى گذرند كه میان دو كوه است. «مأزم» به معناى راه تنگ و به عبارت دیگر، تنگه است، این اشاره به دو راه رفت و برگشتِ تنگِ این ناحیه دارد. حاجى با عبور از این وادى، به مزدلفه یا سرزمینِ مشعر الحرام مى رسد و در سوىِ دیگر مشعرالحرام; یعنى سمت منا، وادى محسِّر قرار دارد(1) كه با گذر از آن وادىِ كوچك، وارد منا مى شود. محدوده مزدلفه با تابلوهاى بسیار بزرگى معین شده و با جمله «بدایة مزدلفه» یا «نهایة مزدلفه» مى توان حدود آن را شناخت.
 
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
 
1 ـ در باره حدود وادى محسِّر نگاه كنید به فصلنامه «میقات حج»، ش 3، صص182 ـ 173
 
نامگذارى این نقطه به مزدلفه، یعنى محل ازدحام مردم، به دلیل اجتماع تمامى حجاج در شب دهم ذى حجه در آنجاست. خداوند در قرآن از این سرزمین یاد كرده است:
 
"  لَیْسَ عَلَیْكُمْ جُناحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلاً مِنْ رَبِّكُمْ فَإِذا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفات فَاذْكُرُوا اللهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرامِ وَ اذْكُرُوهُ كَما هَداكُمْ وَ إِنْ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الضّالِّینَ * ثُمَّ أَفِیضُوا مِنْ حَیْثُ أَفاضَ النّاسُ وَ اسْتَغْفِرُوا اللهَ إِنَّ اللهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ " .(1)
 
 
 
در فاصله شش كیلومترى مسجد نَمِره و پنج كیلومتر و نیمى مسجد خَیْف در منا، مسجد مزدلفه واقع است. این مسجد در آغاز عهد عباسى، مساحتى حدود چهار هزار متر مربع داشته وتنها حصارى در اطراف آن بوده وسقف نداشته است. مسجد پیشگفته بارها بازسازى شده و سلاطین ترك عثمانى نیز در سال 1072 قمرى، آن را بازسازى كردند. در سال 1399 قمرى بناى جدید آن پایان یافت. اكنون مساحت مستطیل شكل آن حدود شش هزار متر مربع است.