مسجد و مقبره على بن جعفر در عُرَیْض
عُرَیض محلّه اى در غرب مدینه، در راه فرودگاه است. در این محل بنایى وجود دارد كه در اصل بر روى مرقد على فرزند امام جعفر صادق(علیه السلام) ساخته شده. این بناى نسبتا بزرگ از هر سو بسته و تنها چند در دارد كه آنها را نیز با آجر گرفته اند. یك چهار دیوارى ملحق به بقیه ساختمان با در مستقل هست كه درِ آن را هم آجر گرفته اند.
على بن جعفر عُرَیْضى ـ جدّ سادات عریضى ایران ـ از اصحاب خاص برادرش امام كاظم(علیه السلام) بوده كه بعد از آن حضرت، در شمار اصحاب امام رضا و امام جواد(علیهما السلام)درآمده است. او از راویان اخبار ائمه(علیهم السلام) بوده و از وى نزدیك به 862 حدیث نقل شده است كه با عنوان «مسائل على بن جعفر» به چاپ رسیده است.
در باره محل دفن على بن جعفر اختلاف نظر وجود دارد. برخى از جمله مرحوم محمدتقى مجلسى گفته اند كه او در قم مدفون است; جایى كه هم اكنون به نام على بن جعفر شهرت دارد، امّا علامه مجلسى مى گوید: این مطلب در كتاب هاى معتبر نیامده است، گرچه اثر قبرى با نام على بن جعفر در قم وجود دارد.درسمنان نیز امام زاده اى به نام على بن
جعفر موجوداست. اماآنچه درست است این است كه محل اصلى دفن على بن جعفر همان منطقه عُرَیض در مدینه منوّره است.
نوادگان على بن جعفر با لقب سادات عریضى مشهورند و شمارى از آنان تا به امروز با همین نام خانوادگى در شهرهاى یزد، نائین و اصفهان و نقاط دیگر زندگى مى كنند.
اصل بنایى كه روى مقبره على بن جعفر ساخته شده، قدیمى است و به نظر مى رسد كه از دوره عثمانى باقى مانده است. بر اساس اظهارات برخى از افراد محلى، بناى مذكور در این اواخر مكتب خانه بوده و چنان كه از ظاهر آن به دست مى آید، امكانات جدید مانند لوله كشى و... دارد كه نشان مى دهد مورد استفاده بوده است. به نظر مى رسد دلیل مسدود
شدن آن، رفت و آمد برخى از زائران به آنجا باشد.
محل مقبره على بن جعفر در شارع مطار، پیش از میدانى كه حكم یك چهارراه بزرگ را در میانه راه مطار به سمت فرودگاه دارد، دست راست خیابان، در یك خیابان فرعى در درون نخلستان ها است. در كنار آن سنگ هاى حرّه و نیز كوهكى قرار دارد كه از بالاى آن شهر مدینه دیده مى شود. برخى آن را بقایاى یك قلعه كوچك یا به اصطلاح اطم مى دانند كه از پیش از اسلام یا اوائل آن برجاى مانده است. بناى مقبره و مسجد على بن جعفر كه دیواره هایى در حدود 8 تا ده متر دارد و به صورت یك مستطیل بزرگ و با مساحت تقریبى 52 متر در 24 متر است، یك بناى دست كم دو طبقه مى باشد. دو در قسمت شمالى و یك در هم در دیوار غربى آن تعبیه شده كه در حال حاضر همه آنها با آجر مسدود شده است. بخشى از مقبره از بیرون پیداست و مشخص است كه سقف آن فروریخته است. شنیده شد كه این بنا اخیراً ـ نیمه نخست سال 81 ـ تخریب شده است.