مسجد قبلتَیْن
 
مسجد قبلتین ـ متعلق به طایفه بنوسلمه ـ از مساجد بسیار قدیمى در غرب مدینه و در نزدیكى چاه معروف این شهر، «بئر رومه» است كه به دلیل ارتباط آن با تغییر قبله، باید زمان بناى آن، در دو سال نخست هجرى باشد. این مسجد بدانجهت كه در میان طایفه بنوسلمه بوده، به نام «مسجد بنى سلمه» نیز مشهور است.
 
مسأله تغییر قبله در 15 شعبان سال دوم هجرت (یا بنا به قول دیگر 15 رجب آن سال) روى داد. تا پیش از آن، مسلمانان به سوى بیت المقدس نماز مى خواندند. آنچه سبب تغییر قبله شد، طعنه یهودیان بر مسلمانان این بود كه شما قبله ندارید و به قبله ما نماز مى گزارید ! این طعنه، سبب آزردگى رسول خدا(صلى الله علیه وآله) و مسلمانان گردید.
 
نكته دیگر آن بود كه تاریخ بناى كعبه، بسیار پیش از بیت المقدس بوده و آیه "  إِنَّ أَوَّلَ بَیْت وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَكَّةَ مُبَارَكاً... " كه حكایت این قدمت را داشت، نشان مى داد كه كعبه بیش از بیت المقدس سزاوار قبله بودن است.
 
به هر روى، پس از درخواست و دعاى رسول خدا(صلى الله علیه وآله)، تغییر قبله اعلام گردید تا مسلمانان از لحاظ روحى آسوده خاطر شوند. خداوند مسأله تغییر قبله را ضمن آیات
 
 150 سوره بقره، بیان فرموده است. در یكى از این آیات خطاب به رسول خدا آمده است:
 
"  قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِی السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّیَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَیْثُ مَا كُنتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ وَإِنَّ الَّذِینَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَیَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَمَا اللهُ بِغَافِل عَمَّا یَعْمَلُونَ "
 
«نگریستنت را به اطراف آسمان مى بینیم. تو را به سوى قبله اى كه مى پسندى مى گردانیم. پس روى به جانب مسجدالحرام كن. و هر جا كه باشید روى بدان جانب كنید. اهل كتاب مى دانند كه این دگرگونى به حق و از جانب پروردگارشان بوده است. و خدا از آنچه مى كنند، غافل نیست.»
 
یك نقل تاریخى حكایت از آن دارد كه حكم تغییر قبله در وسط نماز ابلاغ شد و نمازگزاران دو ركعت از نماز ظهر را به سوى بیت المقدس و دو ركعت بعدى را به سوى كعبه خواندند. تصور گردش در میانه نماز قدرى دشوار به نظر مى رسد; گرچه ممكن است تصور كرد كه هم گردش نود درجه اى بوده و هم انتقال از موضعى به موضع دیگر. در روایتى كه ابن نجّار نقل كرده، آمده است كه رسول خدا(صلى الله علیه وآله) به زیارت زنى از بنى سلمه با نام امّ بِشْر ـ دختر براء بن معرور ـ رفت. (این زمان به تازگى فرزند او بشر درگذشته بود). امّ بشر طعامى براى آن حضرت فراهم كرد. وقتى ظهر شد، حضرت با اصحاب خود در محل این مسجد نماز خواند. پس از سپرى شدن دو ركعت نماز، به رسول خدا(صلى الله علیه وآله)امر شد تا به سمت كعبه بایستد. رسول خدا(صلى الله علیه وآله) به سمت كعبه برگشت و به همین دلیل آن مسجد را مسجد قبلتین گفتند.در نقلى آمده كه مردها به جاى زنان و زنان به جاى مردان نقل مكان كردند.
 
خبر دیگرى حكایت از آن دارد كه حكم تغییر قبله میان نماز ظهر و عصر بود; به طورى كه نمازگزاران نماز ظهر را به سوى بیت المقدس و نماز عصر را به سمت كعبه خواندند.
 
در این باره نیز كه در وقت تغییر قبله، رسول خدا(صلى الله علیه وآله) در مسجد قبلتین نماز مى خوانده یا مسجدالنبى، دو روایت مختلف وارد شده است. یك روایت ـ كه متن آن گذشت ـ این است كه رسول خدا(صلى الله علیه وآله) در مسجد قبلتین نماز مى خواند و از این جهت آن را قبلتین نامیده اند. در روایت دیگرى آمده است كه رسول خدا(صلى الله علیه وآله) در مسجد خود ـ مسجد النبى ـ نماز مى خواند و عده اى نیز در مسجد قبلتین به نماز مشغول بودند. پس از تغییر قبله، در میان نماز، خبر تغییر قبله به آنان رسید و آنها به سوى كعبه برگشتند; به طور معمول، مورّخان این نظریه را كه تغییر قبله زمانى بود كه حضرت در مسجد قبلتین نماز مى گزارد را پذیرفته اند.
 
این مسجد به احتمال، در روزگار امارت عمربن عبدالعزیز در شهر مدینه بازسازى شده است; زیرا او به دستور ولیدبن عبدالملك، تصمیم گرفت تمامى مساجدى را كه
 
رسول خدا(صلى الله علیه وآله) در آنها نماز خوانده بود، بازسازى كند.
 
مسجد قبلتین در دوره سلطان سلیمان قانونى در سال 950 قمرى از نو تجدید بنا شد. بر اساس برخى گزارش ها، این مسجد در اوایل قرن چهاردهم قمرى، رو به ویرانى بوده است. مسجد یاد شده از جمله مساجد بازسازى شده در دوره سلطنت فهد است كه به صورت بسیار زیبایى بازسازى شد. افزون بر محرابى كه به سوى كعبه است، محلّى هم براى نشان دادن محراب پیشین در برابر آن، روى دیوار مشخص شده است. كتیبه موجود نشان از آن دارد كه تجدید بناى آن در تاریخ 30/3/1408 قمرى، در مساحتِ 3920 متر مربع به انجام رسیده است. گفتنى است كه نوشته هاى روى دیوار قبله پیشین، در حوالى سال 1420 ق. محو شد و در حال حاضر چیزى روى آن دیوار نوشته نشده است.
 
مسجد قبلتین در شمال غربى مدینه در فاصله 5/3 كیلومترى مسجدالنبى(صلى الله علیه وآله) است و در طول روز ، مانند مسجد قبا، در همه ساعات روز باز است; زیرا زائران مدینه، از سنى و شیعه، ضمن سفر به این شهر، از این مسجد نیز دیدن مى كنند و در آن نماز مى گزارند.