مسجد البیعه
 
پیش از این اشاره كردیم كه مسلمانان یثرب در مكه، در جمره عقبه براى نخستین بار با رسول خدا (صلى الله علیه وآله) بیعت كردند و پس از آن بود كه اسلام در مدینه گسترش یافت. در محل این بیعت، مسجدى ساختند كه به نام «مسجد البیعه» شهرت یافت.
 
بناى فعلى، بسیار كهن است و كتیبه اى كوفى در آن وجود دارد. ممكن است بناى آن در قرن نهم یا دهم انجام گرفته باشد و كتیبه را از دوره هاى قبل نگاه داشته باشند. به نقل از ابن فهد، مسجد البیعه در سال 144 هجرى ساخته شده است. این مطلب بر اساس كتیبه اى بوده كه در مسجد البیعه وجود داشته است. وى در ذیل حوادث آن سال مى نویسد: در این سال مسجدى بنا شد كه آن را مسجد البیعه مى نامند; این مسجد در نزدیكى عقبه قرار دارد، جایى كه حدّ نهایى منا از طرف مكه است و آن، در شِعبى قرار دارد، دست چپ كسى كه از منا به سوى مكه مى رود. فاصله مسجد البیعه تا جمره عقبه یك
 
غلوه یا اندكى بیشتر است.(1) غلوه به فاصله اى مى گویند كه یك تیر مى رود. همو در ذیل حوادث سال 620 مى نویسد: خلیفه عباسى مستنصر بالله، در این سال مسجد البیعه را كه در نزدیكى منا است، تعمیر كرد.(2)
 
مسجدالبیعه از مساجد مورد توجه حجاج طى قرن ها بوده است. ابن تیمیه كه سنت دورى از اماكن متبرك را پایه گذارى كرده، به صراحت از این مسجد و این كه محلى متبرك باشد، بدگویى كرده است.(3) این نشان مى دهد كه در عصر وى مسلمانان به شدت به این مسجد علاقه مند بوده و در آن رفت و آمد داشته اند.
 
مساحت مسجد در آخرین بازسازى 375 متر مربع و بدون سقف بوده است. اخبارى در باره بازسازى آن در دوره عثمانى توسط سلاطین ترك نقل شده است.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
 
1 . اتحاف الورى، ج 2، ص 180
 
2 . اتحاف الورى، ج 3، ص 38
 
3 . اقتضاء صراط المستقیم، ص 426
 
همچنین آمده است كه دو كتیبه در این مسجد وجود دارد; یكى به ساخته شدن آن به دست ابوجعفر منصور در سال 144 هجرى و دیگرى به ساخته شدن آن در دوران مستنصر عباسى در سال 629 اشاره دارد.(1) در شعبان 1422 همراه دوست ارجمند جناب آقاى محمدحسین فلاح زاده از آن دیدارى كردیم، به همان صورت باقى بود و درِ آن كنده شده بود. همین وضعیت در سال 1423 نیز ادامه داشت.
 
فاكهى در كتاب اخبار مكه به طور مفصل داستان بیعت عقبه را ذیل عنوان مسجدالبیعه نوشته و اسامى كسانى از انصار را كه در آن شبِ ترسناك در عقبه با رسول خدا(صلى الله علیه وآله)بیعت كردند، آورده است. در همین شب بود كه امام على(علیه السلام) در كنار محل ورودى شعب مراقب بود تا دشمنان به اینجا نفوذ نكنند.(2)