دفن شدگان در قبرستان معلاة

 * عبدالمطّلب ـ گفته مى شود یكى از چهره هاى مهم بنى هاشم كه در قبرستان حجون دفن شده، عبدالمطّلب، جدّ پیامبر(صلى الله علیه وآله)است. او از افراد بسیار با شخصیت شهر مكه بود كه میان عرب ها نفوذى فراوان داشت. عبدالمطّلب دو سال سرپرستى رسول خدا(صلى الله علیه وآله) را عهده دار بود. برخى از اعمال او كه به احتمال قریب به یقین، برگرفته از سنّت ابراهیمى و از مكتب حُنَفا بود، همچون سنّتى در میان عرب ها مورد پیروى قرار گرفت و حتى اسلام نیز شمارى از آنها را تأیید كرد. عبدالمطّلب را باید یكى از احیاگران آیین ابراهیمى دانست.
 
* ابوطالب ـ چهره شاخص دیگر، ابوطالب فرزند عبدالمطّلب و عموى پیامبر(صلى الله علیه وآله)است. وى در پرده تقیّه توانست حمایتى قابل ستایش از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) در برابر فشار مشركان به عمل آورد. او در برابر تهدیدهاى قریش، حاضر نشد رسول خدا(صلى الله علیه وآله) را به آنان تسلیم كند و حمایت آشكار خود را از آن حضرت در همه مراحل اعلام كرد. اشعار زیادى از ابوطالب بر جاى مانده كه، علاوه بر ایمان عمیق او، نشان دهنده چهره ادبى این بزرگمرد هاشمى است. این اشعار، ضمن دیوان وى كه در قرن سوم فراهم آمده، موجود و به چاپ رسیده است. بر اساس اسناد دقیق تاریخى، وى بزرگترین حامى پیامبر(صلى الله علیه وآله) در سال هاى خفقان در مكه بود. ابوطالب در همان آغاز بعثت، فرزندانش على و جعفر را به خدمت رسول خدا(صلى الله علیه وآله) فرستاد و خود نیز تا سال دهم بعثت كه زنده بود، هرگز در دفاع از آن حضرت كوتاهى نكرد.
 
* خدیجه(علیها السلام) ـ چهره دیگر مدفون در قبرستان ابوطالب، حضرت خدیجه است. او زنى فداكار و ایثارگر و نخستین زن مؤمن به رسول خدا(صلى الله علیه وآله) بود. وى تمامى اموال خود را وقف پیشبرد اسلام كرد و در برابر فشارى كه قریش بر رسول خدا(صلى الله علیه وآله) وارد مى كردند، بهترین یار صمیمى او در خانه محسوب مى شد. رسول خدا(صلى الله علیه وآله) همیشه از او به نیكى یاد مى كرد تا جایى كه حسادت برخى از همسران وى برانگیخته مى شد، اما آن حضرت از تحسین خدیجه(علیها السلام) خوددارى نمى كرد.
 
گفتنى است كه روى قبر حضرت خدیجه بقعه اى بوده كه آن را خراب كرده اند. همین طور بقعه هاى دیگرى روى برخى از مزارهاى دیگر وجود داشته كه تخریب شده است.
 
این كه بقعه ها دقیقا روى محل دفن اجداد پیامبر(صلى الله علیه وآله) ساخته شده باشد، تردیدهایى وجود دارد، زیرا تا پیش از قرن دهم، مورخان مكه از محل قبر این بزرگواران در قبرستان یاد شده، سخن نگفته اند. اما بر اساس آنچه در منابع تاریخى آمده، شكى نیست كه این افراد در قبرستان یاد شده دفن شده اند. و این مطلب در منابع تاریخى آمده است.
 
* عالمان شیعه ـ بسیارى از عالمان شیعه نیز كه در مكه درگذشته یا به شهادت رسیده اند در این قبرستان مدفونند. یكى از آنها سید زین العابدین كاشانى است كه از بانیان تجدید بناى كعبه در سال 1039 هجرى است. در آن سال كعبه در سیل خراب شد و این روحانى سید، با كمك شمارى دیگر آن را بازسازى كرد.
 
* مشاهیر شیعه و سنّى ـ محیى لارى در قصیده بلند خود با نام «فُتُوح الحَرَمَیْن»، از برخى از چهره هاى زاهد و صوفى یاد كرده كه در این قبرستان دفن شده اند. از آن جمله شیخ على كرمانى، خواجه فُضَیل عیاض و شیخ اسماعیل شیروانى است. لارى به قبر عبدالله بن زبیر هم اشاره كرده است. عبدالله بن زبیر در سال 73 در كنار همین قبرستان توسط حَجّاج بدار آویخته شد. قبر عبدالله بن عمر نیز به گفته لارى در همین حوالى بوده است. به نقل فاكهى، مورخ شهیر مكه، فرزند عمر در باغ خرمانیه ـ جایى كه اكنون شهردارى مكه است ـ دفن شده كه در حال حاضر، محل قبر وى بر كسى دانسته نیست. منصور عباسى هم كه در مكه درگذشت، در همین قبرستان مدفون شده است.
 
گاهى به غلط ـ و البته تنها میان ایرانیان ـ از این قبرستان به عنوان شِعْب ابى طالب نام برده مى شود. همان گونه كه گفته شد، محل واقعى شعب ابى طالب جایى است كه اكنون با نام شعب على شناخته مى شود و از فضاى باز خارج مسعى تا انتهاى سوق اللیل ـ خانه هاى روبروى مسعى در بلنداى كوه ـ امتداد مى یابد; به عبارت دیگر، حدّ فاصل میان كوه ابوقبیس، تونل كنار آن، كوهى كه در كنار تونل واقع شده تا «مكتبة المكّة المكرمه»، تا بناى دورات میاه كه مركز آن محل ایستگاه اتوبوس است، شعب ابى طالب نام دارد. در كنار آن سوق الغزّه و شعب عامر است كه در كنار كوه خندمه واقع شده است.

ستاد حج و زیارت صدا و اربعین صداو سیما-labbaik.ir-دفن شدگان در قبرستان معلاة